BACKLIGHT

Een jaar geleden riep president George Bush de wereldgemeenschap op tot de “War on terrorism”. Nu bijna een jaar later vraagt Tegenlicht zich af hoe deze ‘nieuwe oorlog’ er in de dagelijkse praktijk uitziet en vooral hoe hij gevoerd moet worden. Hoeveel weten we van onze vijand, wie zijn de hoofdrolspelers en waar is het front in deze nieuwe oorlog? Welke lessen hebben we geleerd sinds 9/11 met betrekking tot onze eigen veiligheid.

Een reconstructie van de Britse regisseur Paul Yule van de gevangenenopstand in een fort in Noord-Afghanistan, die eind november 2001 bloedig werd neergeslagen door Afghaanse en Westerse troepen. Terwijl er over het algemeen weinig beelden zijn van de strijd tegen de Taliban in Afghanistan, is de opstand minutieus vastgelegd door aanwezige journalisten. Yule maakte aan de hand van gesprekken met de journalisten en de gemaakte beelden een schokkend verslag van wat zich in het fort op het hoogtepunt van de militaire operatie 'Noble Eagle' afspeelde.

Tweede deel van de uitzending over de Amerikaanse oorlog tegen de drugs, waarin de vraag wordt gesteld wat de impact van dit 'perpetuum mobile' is op het leven van veel gewone Amerikanen. Want als de oorlog door moet gaan, moeten er wel steeds nieuwe slachtoffers worden gevonden.

Een persoonlijke zoektocht van maker Anna Bucchetti door Italië, een land waar televisie een alles overheersende invloed heeft en alles bepaalt; een land waar veel in handen is van één persoon, de populist Silvio Berlusconi. En die slaagt er steeds beter in om met behulp van zijn imperium de Italiaanse werkelijkheid te beïnvloeden.

In het kader van de Duitse verkiezingen op 22 september maakte Tegenlicht een portret van de voormalige DDR en zag dat de Ossies, tien jaar nadat Helmut Kohl hen gouden bergen beloofde, nog weinig reden tot juichen hebben.

Tweede deel van het tweeluik over de wapeninspecties in Irak in de jaren negentig. De Verenigde Staten maken zich op voor een oorlog tegen Irak omdat dit land zich niet zou houden aan de resoluties van de Veiligheidsraad. Maar hoe weigerachtig zijn de Irakezen eigenlijk? Wat hebben de wapeninspecties in de jaren ’90 opgeleverd en waarom ging het in 1998 precies mis? Op 13 en 20 oktober een reconstructie van de wapeninspecties in Irak in de jaren '90, door de medewerkers van UNSCOM die daarbij betrokken waren.

Na de moord op Pim Fortuyn en de daverende verkiezingsnederlaag van de Paarse coalitie waren de commentaren in het buitenland eensluidend. Nederland had zijn onschuld verloren en was niet langer gidsland, modelstaat of wonder van economisch vernuft. De mythe van veel werd met een simpel pistoolschot verbroken.

Aanpassen of wegwezen is de ondertoon van het politieke debat over minderheden. Maar hoe verhoudt dit politieke gekrakeel in Den Haag zich tot de rauwe werkelijkheid in bijvoorbeeld Leerdam? Ondanks een oer-Hollandse decor met kaas- en glasfabriek, is Leerdam ook al veertig jaar lang heel multicultureel met Molukkers, Turken, Marokkanen en Somaliërs. Recent braken er rellen uit. De aangewezen plek dus om een debat te voeren over de haalbaarheid van de multiculturele samenleving in de praktijk.

Het inleidende deel van een drieluik over de veranderende betekenis van supermacht Amerika. Steeds opnieuw wil Amerika de wereld laten geloven dat zij het voor het zeggen heeft. Tegenlicht zet vraagtekens bij deze zelf uitgeroepen hegemonie.

Steeds meer kantoorwerk wordt vanuit Amerika en Engeland overgeplaatst naar India. Wie zijn hypotheekaflossing mist wordt telefonisch op de vingers getikt door een jonge Indiase man of vrouw vanuit een van de vele gloednieuwe ‘call centers’ die momenteel in en om Delhi verrijzen. Op 6 november 2002 won regisseur Roel van Broekhoven voor deze uitzending de Dick Scherpenzeelprijs, een prijs voor de beste berichtgeving over niet-Westerse landen in de Nederlandse media. In het kader daarvan zendt Tegenlicht de documentaire op 17 november opnieuw uit in de reeks 'De wankelende reus'.

In de jaren '80 verklaarde president Reagan de oorlog aan de drugsproducenten, -handelaren en -gebruikers.

Stier Herman was eens Nederlands trots op het gebied van biotechnologie. Maar door tegenwerking van de overheid zijn alle nakomelingen inmiddels afgemaakt en brengt Herman zijn oude dag door bij Naturalis in Leiden. Nederland lijkt daardoor een belangrijke boot te missen. Tegenlicht maakte een reconstructie van de moeizame start van gentechnologie in de polder.

Op zondag 8 december in Tegenlicht een gesprek met Lee Silver. Deze Amerikaanse geneticus voorspelt dat de biotechnologische revolutie die ruim twintig jaar geleden begon verregaande gevolgen zal hebben voor het menselijke ras. Silver betoogt dat het in de toekomst mogelijk zal zijn om kunstmatig DNA bij mensen in te brengen. Daarmee kunnen genetische ziektes worden voorkomen, maar ook kunnen bepaalde eigenschappen, zoals intelligentie, versterkt worden. Op termijn zal dit volgens Silver leiden tot een scheiding in het menselijke ras in 'gewone' en 'genetisch verrijkte' mensen.

Op 14 december werd op de Eurotop in Kopenhagen definitief besloten dat de Europese Unie zal worden uitgebreid met tien nieuwe lidstaten. Tegenlicht besteedde op twee manieren aandacht aan de uitbreiding; via de link hiernaast gaat u naar de webspecial AANBOUW EUROPA, een uitgebreide introductie op de nieuwkomers in tekst en beeld.

Sinds Argentinië eind 2001 getroffen werd door een economische crisis staan veel inwoners er beroerd voor. De middenklasse is nagenoeg weggevaagd, het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft ligt inmiddels boven de 50% en de werkloosheid neemt nog steeds toe. Tegenlicht volgde de laatste dagen van de televisieshow ‘Recursos Humanos’, een dagelijkse show met als hoofdprijs: een baan.

In Tegenlicht drie weken lang 'De Val van Milosevic', een reconstructie van de politieke ondergang van Slobodan Milosevic, voormalig President van Joegoslavië, vanaf het hoogtepunt van zijn macht na het Dayton vredesakkoord in 1995 tot zijn gevangenneming in Den Haag. In deze driedelige serie vertellen wereldleiders, oorlogsvoerders, ooggetuigen en slachtoffers over de gebeurtenissen die leiden tot de ondergang van Milosevic. De val van Milosevic (The Fall of Milosevic) is een vervolg op ‘Death in Yugoslavia’, gemaakt door Brian Lapping en Norma Percy van de BBC in co-productie met de VPRO.

In Tegenlicht drie weken lang 'De Val van Milosevic', een reconstructie van de politieke ondergang van Slobodan Milosevic, voormalig President van Joegoslavië, vanaf het hoogtepunt van zijn macht na het Dayton vredesakkoord in 1995 tot zijn gevangenneming in Den Haag. In deze driedelige serie vertellen wereldleiders, oorlogsvoerders, ooggetuigen en slachtoffers over de gebeurtenissen die leiden tot de ondergang van Milosevic. De val van Milosevic (The Fall of Milosevic) is een vervolg op ‘Death in Yugoslavia’, gemaakt door Brian Lapping en Norma Percy van de BBC in co-productie met de VPRO.

In Tegenlicht drie weken lang 'De val van Milosevic', een reconstructie van de politieke ondergang van Slobodan Milosevic, voormalig president van Joegoslavië, vanaf het hoogtepunt van zijn macht na het Dayton-vredesakkoord in 1995 tot zijn gevangenneming in Den Haag. In deze driedelige serie vertellen wereldleiders, oorlogsvoerders, ooggetuigen en slachtoffers over de gebeurtenissen die leiden tot de ondergang van Milosevic. ‘De val van Milosevic’ (The Fall of Milosevic) is een vervolg op 'Death in Yugoslavia', gemaakt door Brian Lapping en Norma Percy van de BBC in co-productie met de VPRO.

Migranten zullen - bij de huidige verdeling van arm en rijk - blijven komen, gewenst of niet. In toenemende mate wordt de urgentie gezien op andere wijze om te gaan met de stromen nieuwkomers die Europa zullen bereiken. Tegenlicht organiseert een debat over het steeds maar nijpender wordende migratieprobleem.

De verkiezingen van 28 januari aanstaande zijn belangrijker dan ooit. Gaan de Israëliërs kiezen voor vrede en democratie, en kiezen ze daarmee voor een staat met duidelijke grenzen en integratie met de andere landen in het Midden-Oosten, of steunen ze blijvend de apartheid en bezetting en kiezen ze voor de status van een gehate staat te midden van de andere landen? Voor het eerst in 35 jaar zijn er twee kandidaten voor het premierschap die duidelijk beide polen vertegenwoordigen; Ariel Sharon, vader en architect van de Joodse nederzettingen, en Amram Mitzna, die binnen drie maanden leider werd van de Arbeiders Partij.

Opnieuw is er honger in Afrika, opnieuw is Giro 555 ingesteld. Maar deze keer lijkt de schreeuw om hulp niet aan te komen. Nederland is in zichzelf gekeerd geraakt en lijkt niet langer geïnteresseerd in het continent. Daarom voor één keer: een extreme uitzending over een extreem probleem.

Al maanden staat Nederland in het teken van politiek en publiek gekrakeel over ‘onze veiligheid’. Maar hoe onveilig is Nederland? Criminoloog Hans Boutellier, officier van justitie Sadik Harchaoui en rechtsgeleerde Dorien Pessers buigen zich, aan de vooravond van de verkiezingen, over deze vraag en hoe de vermeende onveiligheid zich verhoudt tot het grote onbehagen bij de kiezers. Op deze webpagina's vindt u een overzicht van de cijfers, de visies op het thema veiligheid van de drie gasten en de standpunten van de politiek.

Tegenlicht neemt in deze uitzending voor even wat afstand van de actuele gebeurtenissen in de wereld, en richt de blik op de toekomst. Onder de noemer Riverside Conversations, de plaats van handeling is Riverside Drive, New York, zullen drie vooraanstaande economen een gesprek voeren over de toekomst van de wereldeconomie.

Op 22 september vorig jaar stak een bootje met ruim zeventig Tunesiërs de Middellandse zee over. Vlak voor de kust van Sicilië, bij het dorpje Scoglitti werden de opvarenden overboord gezet, 300 meter uit de kust. Veertien van hen verdronken, omdat de schipper ze per ongeluk naast de zandbank afzette. In kranten wereldwijd verscheen een foto waarop één van de vluchtelingen wordt gereanimeerd. Tegenlicht ging in twee uitzendingen op zoek naar het verhaal achter de foto.

Grozny, februari 2003. Documentairemaakster Manon Loizeau verbleef twee weken tussen de bewoners van de stad Grozny in Tsjetsjenië en deelde zowel hun lijden als hun hoop. De documentaire toont onder meer portretten van inwoners van Grozny: de 22-jarige studente Anissa, vrijheidsstrijder Bislan en ex-gevangene Adam.

“Winning an information battle can sometimes be more important than scoring a military victory” Onder de titel “De Geest Uit De Fles” maakte VPRO’s DNW in 1999 een uitzending over de Arabische Satellietzender Al Jazeera, de ‘CNN van de Arabische Wereld’. Nu de oorlogsdreiging in Irak steeds groter wordt ging Tegenlicht terug naar de thuisbasis in Katar en zag hoe het station zich voorbereid op de naderende oorlog.

In het midden van Afrika ligt Rwanda, omsloten door stille meren en fraaie bergruggen. Een land van grote schoonheid dat deze maand opnieuw de genocide herdenkt die in 1994 aan bijna één miljoen mensen het leven kostte. George Brugmans van VPRO’s Tegenlicht ging naar het land van de duizend heuvels en zag hoe de erfenis van het verleden, de dromen over de toekomst en de realiteit van het heden er met elkaar in de knoop zijn geraakt.

“Beste kijkers. Ieder moment kan de Amerikaanse aanval beginnen. Amerika heeft echter een nederlaag geleden.” Zo begon afgelopen dinsdagavond, kort voor het aflopen van het ultimatum aan Saddam Hoessein, de uitzending van De Tegenovergestelde Kant, het discussieprogramma van de Arabische zender Al Jazeera.

Met de oorlog in Irak zijn ook de Arabische nieuwszenders in de slag om de kijker. Hoe berichten deze Arabische nieuwszenders over de oorlog in Irak en welke verschillende visies zijn in die berichtgeving te onderscheiden? Daarvan krijgen wij in het westen alleen korte fragmenten voorgeschoteld, geselecteerd door de westerse nieuwszenders. Maar waar kijkt de Arabische kijker in het Midden-Oosten en wereldwijd naar? Tegenlicht laat een compilatie zien van drie veel bekeken Arabische zenders.

Tot voor kort mochten alleenstaande minderjarige asielzoekers, de zogenaamde AMA's, eigenlijk altijd in Nederland blijven. Ook al werd hun asielaanvraag afgewezen. Ze leerden Nederlands, gingen naar Nederlandse scholen, woonden in Nederlandse gezinnen, kortom ze integreerden, en werden niet teruggestuurd. Dat moest veranderen, en dus werd verleden jaar besloten tot een nieuw initiatief: in Campus Vught worden minderjarige asielzoekers zonder kans op een verblijfsvergunning voortaan opgevangen. In de besloten instelling krijgen ze een opleiding totdat ze oud genoeg zijn om terug gestuurd te mogen worden. Tegenlicht volgde het initiatief van dichtbij en registreerde de dilemma’s en frustraties van de medewerkers en de AMA’s. In deel 1 de eerste weken van de Campus, waarin direct duidelijk wordt dat de goedbedoelde plannen in de werkelijkheid anders blijken uit te pakken dan gedacht.

Het tweede deel van de documentaire over Campus Vught, de besloten opvang voor alleenstaande minderjarige asielzoekers die geen kans maken op een verblijfsvergunning. Nadat de eerste directeur het veld heeft moeten ruimen, probeert de nieuwe ‘head of campus’ het tij te keren. De nieuwe directeur Charles Wiessner heeft weliswaar een krachtdadiger stijl, maar hij slaagt er niet in de boel weer op de rails te krijgen. De AMA's breken keer op keer uit, en medewerkers hebben geen enkele juridische sanctie om er wat aan te doen. Het COA-personeel kijkt machteloos toe. Voogdij-instelling NIDOS besluit de jongeren een time-out van een aantal dagen te gunnen. De jongeren vertrekken uiteindelijk met taxi's naar kleinschalige wooneenheden van het NIDOS ergens in Nederland. Ze krijgen zakgeld, en veel vrijheid, geheel in strijd met de door de campus voorgestelde Terugkeer-methodiek. De campus-leiding kijkt met lede ogen toe. De jonge asielzoekers keren, op een paar na, niet meer terug.

Derde documentaire in de Tegenlicht-reeks 'Maakbaar Nederland'. De Bijlmer werd in de jaren zestig als utopie gebouwd. Zo’n vijftien jaar later was van die utopie weinig over. Het was verworden tot een centrum van junks en kleine criminelen. Niemand wilde er meer wonen, behalve dan de steeds groter wordende groep van migranten die zonder geld en vaak illegaal het land binnenkwamen. Zij zijn het die in de jaren negentig uiteindelijk de Bijlmer een gezicht hebben gegeven.

Vierde en laatste documentaire in de Tegenlicht-reeks 'Maakbaar Nederland'. In de nieuwe politiek is inburgering het toverwoord geworden voor de succesvolle integratie van allochtone gemeenschappen. In Rotterdam was het verleden jaar Pim Fortuyn die met zijn pleidooi voor een striktere aanpak van de inburgering de gemeenteraadsverkiezingen won. Wethouder Sjaak van der Tak zette het gedachtegoed van Fortuyn na diens dood om in daden, en startte het Deltaplan Inburgering. Het project is de belichaming van het geloof in de maakbaarheid: vrijblijvendheid voert niet langer de boventoon, maar een systeem van straffen en belonen moet nieuwkomers tot Nederlanders maken. Marije Meerman en Henneke Hagen volgden voor Tegenlicht de bedenkers, uitvoerders en inburgeraars van het Deltaplan en registreerde van dichtbij de worsteling met de maakbaarheid van het Rotterdammerschap.

Met de toetreding van tien nieuwe lidstaten is de discussie rond het landbouwbeleid van de EU weer in volle hevigheid opgelaaid. Hoe zit het met de 40 miljard aan subsidies die boeren in Europa jaarlijks ontvangen, moet dat eigenlijk wel en kan de sector zonder? In hoeverre moeten de nieuwkomers gaan delen in de subsidiepot? Hoe moet het boerenbedrijf er in de toekomstige Unie uit gaan zien: nog groter en efficiënter of juist kleinschalig en biologisch? En hoe zit het met het welzijn van de dieren en de kwaliteit van ons voedsel? Tegenlicht duikt in twee uitzendingen in de wereld van de Europese boer. In het eerste deel een beeld van de ingewikkelde afwegingen die boeren moeten maken om zich staande te houden binnen het Europese landbouwbeleid.

14 januari 1965 is waarschijnlijk de duurste dag in het bestaan van de Europese Unie tot nu toe. Op die dag werd in Brussel een akkoord gesloten tussen de zes toenmalige lidstaten over de toekomst van het Europese landbouwbeleid. De basis was gelegd voor het ingewikkelde systeem van regels en subsidies waarmee de Europese boeren sindsdien te maken hebben. In het tweede deel van dit tweeluik over landbouw in de EU de geschiedenis van het gezamenlijke Europese beleid voor de agrarische sector. Centraal daarin staat Sicco Mansholt, de belangrijkste man achter de gezamenlijke Europese aanpak.

Vorig jaar deelde de Amerikaanse president Bush Iran in bij de ‘As van het Kwaad’ omdat het land een broeinest zou zijn voor moslimfundamentalisten. Maar tegelijkertijd vindt volop diplomatiek overleg tussen beide landen plaats, onder meer over de kwestie Irak en de situatie in het Midden-Oosten. Het moderne Iran is een land met twee gezichten; enerzijds hebben de aanhangers van de radicale Islam nog grote invloed en wordt het land geassocieerd met ideologische onderdrukking, maar met name de jonge generatie heeft de blik gericht op het Westen en kan zich steeds minder vinden in de religieuze revolutie van haar ouders.